Modernliğin Kurucu Şahşiyetleri ve Kurucu Metinler II

Bir önceki yazımda modernliğin başlangıcına tesir eden iki önemli olaydan bahsetmiştim. İlgili yazıya  aşağıdaki bağlantıya tıklayarak ulaşabilir, görüş ve önerilerinizi yorum olarak belirtebilirsiniz.

https://bikonusalimmi.com/medya/modernligin-kurucu-sahsiyetleri-ve-kurucu-metinler-i-bolum/ 

3.Reformasyon

Geniş coğrafyalar ve ülkeler üzerinde -din başta olmak üzere– edebiyat, sosyal, siyasi yapıları etkileyen önemli olaylardan birisidir.

Reformcular, Orta Çağ boyunca genişleyip güçlenen Katolik kilisenin  ilk, saf, temiz, basit ve doğru şeklini terk ettiğini ve dolayısıyla da bozulduğunu ileri sürmüşlerdir. Kutsal metinler temelinde Hristiyanlığın orijinal ve doğru olduğunu iddia ettikleri şeklini, yeniden yaratmaya çalışmışlardır.

( Wesleyan, 1851,s.538 ; akt.Yetişgin, 2014,s.156)

Protestanlığın doğması ile Hristiyan dünyası, Ortodoks ve Katolik olmak üzere iki büyük kiliseye ek olarak üçüncü bir kilise doğmuştur. Protestanlık, daha çok Kuzeybatı Avrupa’da yayılmıştır. Alman ve Fransızların yarısı, Protestanlığı seçerek  bölünme yaşanmasına sebep olmuştur.

Katolik kilisenin kırılması ve Protestanlığın doğması ile din savaşları ortaya çıkmıştır. Bu savaşlar, ülkelerin kendi içerisinde olduğu kadar ülkeler arasında da yaşanmıştır. Din savaşlarının en kanlısı, otuz yıl ( 1618-1648) savaşlarıyla yaşanmıştır. Bu savaşlar sırasında yüz binlerce insan  hayatını kaybetmiştir.

Luther’in dünyevi ve uhrevi dünyaları ayırt eden sözleri, Protestan ülkelerin laikliğinin güçlenmesine yol açmıştır.

(Marriman, s. 225-126 ; akt. Yetişgin, 2017,s.159)

Köylüler, kilisenin gücünün kırılması ile birçok vergiden kurtulmuştur. Feodal sistemin ve kilisenin kurduğu düzene göre köylüler, vergi vermekteydi. İki taraftan vergilendirilen köylüler, ekonomik olarak zor durumda kalmakta ve bu yüzden de sık sık ayaklanmalar yaşanmaktaydı. Köylüler, kendi mallarını ve hayvanlarını götüren soylulara karşı savaşmaktaydı. Protestanlık, bu bağlamda köylülerin yüklerini hafifleterek  bir rahatlama getirmiştir.

On altıncı ve on yedinci asırda meydana gelen ilim devrimi, Avrupa’da Rönesans ile başlayan ‘akıl çağı’ nın entelektüel temellerini derinleştirmiştir. Ve bilimsel devrimle birlikte bilim kültürü doğmuştur.

“Filozofların  doğa, insan, toplum, hükümet ve özgürlük konularındaki düşünceleri, aydınlanma ile birlikte Avrupa’da asırlardır bu alanda kabul gören normların çatışmasına ve yıkılmaya başlamasına yol açmıştır.

“Halkın prensler, krallar ve hükümdarlar elinde yönetilmesi yerine, kurallarla yönetilmesi ilkesini benimseyen ‘aydınlanma düşüncesi’, mutlak rejimleri reddetmiştir.  Yönetim erkinin üç temel gücü olan yasama, yürütme, ve yargının ayrılmasını savunmuştur. Halkın yönetimdeki ağırlığının artması ve yönetenlerin halkın iyiliği için çalışması gerektiğini vurgulamıştır. Bu düşünceler, Amerika Devleti’nin kurulmasında, Fransız Devrimi‘nde ve XIX. yüzyılın  özgürlükçü hareketlerinde etkisini göstermiştir. ( Conrad, 2012 ; akt. Yetişgin, 2017 s. 220.)

Aydınlanma, bireyi özgürleştirerek milletlerin doğmasını sağlamıştır. Birey, siyasi olarak millet çatısı altında birleşmiş; milletin yaşadığı topraklar vatan olmuş ve bu vatan üzerinden milletin meydana getirdiği siyasi yapı, devlet şeklini almıştır. Fransız Devrimi, öncelikle siyasi bir devrim olarak Fransa’da ortaya çıkmış olup, getirdiği yenilikler, Avrupa’da ve daha sonra da tüm dünyaya yayılmıştır.

“Devrim, ‘bir dünya-tarihsel olay olarak’ modern dünya sistemi  için ‘bir dünya sistemi’ doğurmuştur. Fransız Devrimi, iki önemli değerlendirmeye tabi tutulmuştur:

1.Devrimin  ‘burjuvazinin, feodal antik rejimini ortadan kaldırmak için gerçekleştirdiği siyasi bir ihtilal’ olarak tanımlanması.

2. Fransa’nın 18. yüzyılda ‘feodal’ olarak tanımlanamayacağını, dolayısıyla Fransız devriminin ‘bir burjuva devrimi’ olmayacağını, olsa olsa ‘despotizme karşı, despotizme karşıt liberal arzuların bir siyasi yayılımın genişlemesi” olarak tanımlanması.

( Wallerstein 1989, s.32-35)

Modern bilimin kurulmasında, Descartes ve Bacon’un katkıları büyük olmuştur. Bacon, bilimsel ilerlemede temel koşul olarak ‘önyargılardan kurtulma’ yı ileri sürmekte ve ayrıca yeni bir yöntem olarak geliştirdiği ‘tümevarım’ la bilimde modernleşmeyi gerçekleştiren öncülerden biri olmuştur.

“Bacon, insan aklının önünde kısıtlayıcı etki yapan orta çağ skolastiğine karşı mücadele etmiştir. Aristo gibi ilk çağ otoritelerini sorgulayan Bacon, Aristo’nun dedaktif metodunu reddederek deneylere ve toplanan dataların dikkatli analizine dayalı indaktif metodun önemini vurgulamıştır. ” ( Viault, s. 150 ; akt, Yetişgin, 2017, s. 175)

“Eski çağ ve Orta çağ ilmi ve metafiziği hakkında şiddetli eleştirilerde bulunan Bacon, bilimi felsefeden ayırmıştır. İnsanın aklının ‘doğruyu çarpıtan, yanlış ve düşkün eğilimlerden doğan idollerin temizlenmesi gerektiği’ ni belirtmiştir. Din ve bilimin sentezlenebileceğini belirten Bacon, ilmin sayesinde insanların kovulduğu cenneti yeniden bulabileceğine inanmıştır. ”

( Wenxi Lui, 2008,s.36-37 ; akt. Yetişgin, 2017,s.176)

“ Gözlem, deney, sonuç ve genellemelerin önemine değinen Bacon, doğrunun din ile değil, buluşlar ve ilmin çabalarıyla bulunabileceğini iddia etmiştir. ”

Onun ilim  metodunu ve ahlakını destekleyen çalışmaları, İngiliz ilim devriminin doğmasına yol açtığı gibi geleceğin entelektüel hayatını da etkilemiştir. Fransız filozof Descartes, Bacon gibi antik ve orta çağ ilmini eleştiren, ilim devrimine katkılarda bulunan birisidir. Kendinden önceki felsefe geleneğini kökten değiştirme çabasına giren Descartes, ‘duyguların kırılganlığı, ruhun gücü ve aklın gelişkinliği’ konularını öne çıkarmıştır.

“ İnsanın dünyayı ve evreni anlayabilmesi için temiz ve boş bir kafa ile işe başlamasını, böylece ön yargılardan ve yanlış bilgilerden arı olarak olayı daha iyi ve daha doğru anlamasının temeli olacağını belirtmiştir. “  ”Düşünüyorum, o halde varım.“  özdeyişi,  ilim metodunun temelini olmuştur.

( Viault ; akt. Yetişgin, 2017 s. 182)

İnsanın düşünebilmesinin, varlığının garantisi olduğunu dile getiren Descartes, matematikte olduğu gibi her düşüncenin en basitinden en zoruna kadar ayrı ayrı ele alınarak irdelenmesi gerektiğini, bu şekilde sağlıklı bir sonuca varılacağını önermiştir.